شماره ( 205) چهارشنبه ( 26) قوس ( 1393) / ( 17) دسمبر ( 2014)
پریچهر فرزام
جهان همه ساله روزِ دهم ماه دسامبر، سالروز تصويبِ منشور جهانی حقوق بشر را ارج مينهد. در منشوری که امسال پنجاه و چهار ساله شد، آمده است که تمام انسانها آزاد بدنيا ميآيند و از شأن و مقام انسانی برابری بر خوردار هستند. دارای منطق و وجدان هستند و حّق دارند صرفنظر از نژاد، جنس، زبان، مذهب، عقايد سياسی و يا مليت خود از تمام حقوق و آزادی هائی که در منشور به آن اشاره شده است، بهره گيرند.
در جريان جنگ دوّم جهانی نام سازمان ملل، بوسيله فرانکلين روزولت رئيس جمهوری وقت آمريکا برگزيده شد و برای نُخستين بار، در روز اوّل جنوری سال ۱۹۴۲، هَنگامی که نمايندگان بيست وشش کشور تعّهدِ دولتهای متبوعِ خود را به ادامه پيکار عليه «محور قدرت» Axis Powers که در آن روزها به سه حکومت فاشيستی آلمان، ايتاليا و جاپان اطلاق ميشد، اعلام کردند، اين نام ـ United nations ـ در منشورِ آن آورده شد.
سازمان ملل متحّد رسماً در بيست و چهارم اکتبر سال ۱۹۴۵ ميلادی پس از آن که منشور سازمان از سوی چين، فرانسه، اتحّاد جماهير شوروی سابق، بريتانيا و ايالات متّحده امريکا به تصويب رسيد، موجوديت يافت.
همانطور که پيش از اين نيز اشاره کرده ام، جهان چهار اسپه بسوی جهانی شدن ـ نه تنها جهانی شدن اقتصاد ـ بلکه از آن مهّمتر، جهانی شدن دموکراسی پيش ميرود. جهانی شدن دموکراسی به اين معناست که خواه نا خواه، تمام کشورها در جهت برقراری حکومتی گام بر خواهند داشت که نُخستين هدفش، پشتيبانی از حقوق مردم باشد و نه تجاوز به آن و اينجاست که منشور حقوق بشر نقش ويژه و ارزنده ی خود را ايفا ميکند و در بيشتر مواقع سازمان ملل متحّد هم، به صورت مدعّی العموم يا دادستان در مقابل دولت متجاوز می ايستد. سازمان ملل متحّد که تا چند ماه پيش ۱۸۹ عضو داشت و بتازگی کشور بيطرف سويس نيز با يک همه پرسی يا رفراندم referendume و تاًييد سويسی ها و همچنين کشور تيمور شرقی به آن پيوسته اند، از قدرت اجرائی کافی برخوردارست.
تصميم های گرفته شده در مجمع عمومی سازمان ملل متحّد ضمانت اجرائی ندارد. تنها ويژگی در نقشِ شورای امنيت است که تصميمات آن برای تمام کشورهای عضو لازم الاجراست.
در حالی که ساير ارگانهای سازمان ملل متحّد، تنها پيشنهادهای خود را به دولتهای عضو تسليم ميکنند، شورای امنيت به تنهائی قدرت دارد تصميم هائی اتخّاذ کند که با توجّه به منشور سازمان ملل، برای کشورهای عضو لازم الاجراست، مانند قطعنامه اخير شماره ۱۴۴۱شورای امنيت در مورد کشور عراق. در لابلای نوشته های منشور سی مادّه ای حقوق بشر، چهره و نقش يک زن آمريکائی ـ الينور روزولت، همسر رئيس جمهوری وقت آمريکا در هَنگام تاًسيس سازمان ملل ـ برای ابد نقش بسته است.
الينور که در نيويارک متولّد شده بود، پس از مرگ مادر و کمی ديرتر پدرش، در دامان مادر بزرگ پرورش يافت و برای ادامه آموزش به انگلستان فرستاده شد. پس از اينکه به امريکا بازگشت، در حلقه جوانان و اقوام دور وبر خود به مرد جوان خوش قيافه ای بر خورد که با هم پسر عمو و دختر عمو بودند. الينور روزولت و نامزد جوان او، فرانکلين ديلانو روزولت در سال ۱۹۰۵ ازدواج کردند و عموی آنان که خود رئيس جمهوری امريکا در آن روزگار بود و تئودور روزولت نام داشت، آن دو را بنا بر رسم معمول به خانه بخت فرستاد. در طول يازده سال اوّل زندگی زناشوئی خود، وی شش فرزند بدنيا آورد.
الينور روزولت بعدها در خاطراتش نوشت » من گمان ميکنم که کاملاً در قالب يک زنِ کدبانوی جوانِ آرام و ساکت، جا افتاده بودم». الينور روزولت بعدها، و در زمانی که شوهرش در مجلس سنای ايالتی بود، در مقام يک مشاورِ سياسي، شروع بکار کرد.
بعدها که در سال ۱۹۲۱فرانکلين روزولت گرفتار بيماری فلج شد و روی چوکی چرخدار نشست، باز هم کمکهای همسرش بی دريغانه در راه او بود. در کنار ساير فعاليتها، الينور روزولت در بخش زنان کميته دموکرات ايالتی مشغول فعاليت شد تا علاقه شوهرش فرانکلين روزولت را به سياست همچنان زنده نگاهدارد و شوهر، از مبارزات انتخاباتی موفقيت آميزش برای فرمانداری نيويارک در سال ۱۹۲۸ گرفته تا رياست جمهوری اش در سال ۱۹۳۳، همچنان الينور را چون چَشم و گوش در کنار داشت. يک گزارشگر قابل اعتماد و خستگی ناپذير را.
الينور روزولت برای تاًييد و تصويبِ منشور جهانی حقوق بشر، ساعتها، روزها، هفته ها و ماهها تلاش کرد.
الينور روزولت، با استقامتی بر خاسته از باورهای انسانی به آزادي، برابری و دادگستری در مقابل نمايندگان وقت آن روز سازمان ملل يک تنه ايستاد و باعث شد که منشور سی مادّه ای حقوق بشر بتصويب برسد. هر چند بايد اضافه کرد در هر جامعه ای اين مردم هستند که با پشتکار و تلاش، حقوق انسانی خود را پاسداری و نگاهبانی ميکنند.
ميگويند وقتی که جلساتِ سازمانِ ملل در آن روزگار، به درازا ميکشيد، و از سوی نمايندگان مرد شرکت کننده، سنگهای گوناگونی مقابل پای تصويب مطالب گزارده ميشد، الينور روزولت بافتنی خودش را در ميآورد و خيلی خونسرد سر گرمِ بافتنی ميشد.
…..سر انجام، منشور حقوق بشر تصويب شد. پس از در گذشت پرزيدنت فرانکلين روزولت در سال ۱۹۴۵، الينور روزولت به ملک خانوادگی خود باز گشت و به خبرنگاران گفت» داستان ديگر تمام شد». با اين وصف، برای مدّت يکسال، الينور روزولت بعنوان سخنگوی آمريکا در سازمان ملل متحّد انجام وظيفه کرد.
الينور روزولت در نوامبرِسالِ ۱۹۶۲ بدرود زندگی گفت، با يادگار درخشانی از تلاش و کوشش برای کاشتن نهالِ منشورِ حقوق بشر.Ÿ
